🌊 1. นิยามและสมบัติพื้นฐานของของไหล (Fluid Properties)
1.1 ของไหลคืออะไร?
ของไหล (Fluid) คือสารที่สามารถ เปลี่ยนรูปร่างได้อย่างต่อเนื่อง (deform continuously) เมื่อถูกแรงเค้นเฉือน (Shear Stress) กระทำ แม้ว่าแรงนั้นจะเล็กน้อยเพียงใดก็ตาม ซึ่งต่างจากของแข็งที่ต้านทานการเปลี่ยนรูปร่างเมื่อมีแรงเฉือน
ของไหลแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก คือ ของเหลว (Liquid) (มีปริมาตรคงที่) และ ก๊าซ (Gas) (ไม่มีรูปร่างและปริมาตรคงที่)
1.2 สมบัติสำคัญของของไหล
| สมบัติ (Property) | ความหมาย | บทบาทในทางวิศวกรรม |
| ความหนาแน่น ($\rho$) | มวลของไหลต่อหนึ่งหน่วยปริมาตร ($\rho = m/V$) | ใช้ในการคำนวณน้ำหนักและแรงที่กระทำต่อวัตถุ (เช่น แรงลอยตัว) |
| ความหนืด ($\mu$) | คุณสมบัติที่ต้านทานการไหลหรือการเปลี่ยนรูปร่าง | สำคัญในการคำนวณการสูญเสียพลังงาน (Friction Loss) ในท่อ และการเลือกใช้น้ำมันหล่อลื่น |
| ความดัน ($P$) | แรงที่กระทำตั้งฉากต่อหนึ่งหน่วยพื้นที่ ($P = F/A$) | เป็นตัวกลางในการส่งกำลังในระบบไฮดรอลิกส์ และเป็นแรงขับเคลื่อนของไหล |
| ความสามารถในการอัดตัว (Compressibility) | การเปลี่ยนแปลงความหนาแน่นของของไหลเมื่อความดันเปลี่ยนไป | ของเหลว (เช่น น้ำมัน) ถือว่า อัดตัวไม่ได้ (Incompressible) ส่วน ก๊าซ (เช่น อากาศ) อัดตัวได้ (Compressible) |
🔬 2. สถิตศาสตร์ของไหล (Fluid Statics)
สถิตศาสตร์ของไหล คือการศึกษาสมบัติของของไหลในขณะที่ หยุดนิ่ง (ไม่มีการเคลื่อนที่สัมพัทธ์ภายในเนื้อของไหล) ซึ่งหมายความว่าไม่มีแรงเค้นเฉือนเกิดขึ้น
2.1 ความดันในของไหลที่หยุดนิ่ง
ความดันในของไหลที่หยุดนิ่งจะกระทำในทิศทางตั้งฉากกับพื้นผิวเท่านั้น โดยความดันจะเพิ่มขึ้นตามความลึก
$\mathbf{P}$: ความดัน (Pressure)
$\rho$: ความหนาแน่นของของไหล (Density)
$g$: ความเร่งเนื่องจากแรงโน้มถ่วง (Gravity)
$h$: ความลึกหรือความสูงของของไหล (Height/Depth)
2.2 กฎสำคัญ
กฎของปาสกาล (Pascal's Law): อธิบายว่าความดันที่เพิ่มขึ้นในของไหลที่ถูกจำกัดในภาชนะปิด จะถูกถ่ายทอดออกไปอย่างเท่าเทียมกันทุกทิศทาง (หลักการของระบบไฮดรอลิกส์)
หลักของอาร์คีมีดีส (Archimedes' Principle): อธิบาย แรงลอยตัว (Buoyant Force, $F_B$) โดยกล่าวว่า แรงลอยตัวที่กระทำต่อวัตถุที่จมอยู่ในของไหล จะเท่ากับน้ำหนักของของไหลที่ถูกวัตถุนั้นแทนที่
💨 3. พลศาสตร์ของไหล (Fluid Dynamics)
พลศาสตร์ของไหล คือการศึกษาสมบัติของของไหลในขณะที่ เคลื่อนที่ ซึ่งเกี่ยวข้องกับการไหลของอากาศ (Aerodynamics) และการไหลของน้ำ/ของเหลว (Hydrodynamics)
3.1 ลักษณะการไหล
การไหลแบบราบเรียบ (Laminar Flow): ของไหลเคลื่อนที่เป็นระเบียบเป็นชั้นๆ ขนานกัน
การไหลแบบปั่นป่วน (Turbulent Flow): ของไหลเคลื่อนที่ปั่นป่วน ไม่เป็นระเบียบ และผสมปนเปกัน ซึ่งพบได้บ่อยในงานวิศวกรรม
3.2 กฎสำคัญของการไหล
กฎที่ใช้อธิบายการเคลื่อนที่ของของไหลคือ กฎการอนุรักษ์ ต่างๆ ที่มาจากการประยุกต์ใช้กฎของนิวตัน
การอนุรักษ์มวล (Conservation of Mass) - สมการความต่อเนื่อง (Continuity Equation):
$$A_1 V_1 = A_2 V_2$$อัตราการไหลเชิงปริมาตร ($Q = AV$) ที่เข้าสู่ระบบ จะเท่ากับอัตราการไหลที่ออกจากระบบ (ถ้าของไหลอัดตัวไม่ได้)
การอนุรักษ์พลังงาน (Conservation of Energy) - สมการแบร์นูลลี (Bernoulli's Equation):
อธิบายความสัมพันธ์ระหว่างความดัน ($P$) ความเร็ว ($V$) และความสูง ($z$) ของของไหลที่กำลังไหล (โดยไม่คิดความสูญเสีย):
$$P + \frac{1}{2}\rho V^2 + \rho g z = \text{Constant}$$
| หัวข้อหลัก | กลศาสตร์ของไหล, Fluid Mechanics, วิศวกรรม | Fluid Dynamics, Fluid Statics, Engineering |
| สมบัติของไหล | ความหนืด, ความดัน, ความหนาแน่น, การอัดตัวได้, ของไหล | Viscosity, Pressure, Density, Compressibility |
| กฎพื้นฐาน | สมการแบร์นูลลี, สมการความต่อเนื่อง, กฎของปาสกาล | Bernoulli's Equation, Continuity Equation, Pascal's Law |
| ลักษณะการไหล | การไหลแบบราบเรียบ, การไหลแบบปั่นป่วน | Laminar Flow, Turbulent Flow |
| การประยุกต์ | ระบบไฮดรอลิกส์, นิวแมติกส์, ท่อ, การไหลของอากาศ | Hydraulics, Pneumatics, Aerodynamics |
ภาพประกอบ 1: แสดง "นิยามและสมบัติพื้นฐานของของไหล" (Definition & Basic Fluid Properties)
ภาพนี้จะเน้นความแตกต่างระหว่างของเหลว (Liquid) และก๊าซ (Gas) รวมถึงคุณสมบัติสำคัญ เช่น ความหนืดและความหนาแน่น
ภาพประกอบ 2: แสดงหลักการของ "สถิตศาสตร์ของไหล" (Fluid Statics)
ภาพนี้จะเน้นเรื่องความดันที่เพิ่มขึ้นตามความลึก (P = ρgh) และแนวคิดเกี่ยวกับแรงลอยตัว (Buoyant Force)
ภาพประกอบ 3: แสดงหลักการของ "พลศาสตร์ของไหล" (Fluid Dynamics)
ภาพนี้จะแสดงลักษณะการไหลแบบ Laminar (ราบเรียบ) และ Turbulent (ปั่นป่วน) รวมถึงหลักการของสมการความต่อเนื่อง (Continuity Equation)
