การทำความเข้าใจ สัญลักษณ์วงจรนิวแมติกส์และไฮดรอลิกส์ เป็นพื้นฐานสำคัญของงานระบบอัตโนมัติ (Automation) เพราะช่วยให้ช่างเทคนิคและวิศวกรสามารถอ่านวงจร ค้นหาจุดเสีย และออกแบบระบบได้อย่างถูกต้อง บทความนี้อธิบายหลักการอ่านสัญลักษณ์ต่าง ๆ ที่พบบ่อย พร้อมคำอธิบายแบบเข้าใจง่าย
1. สัญลักษณ์กระบอกลมและกระบอกไฮดรอลิก (Cylinder)
สัญลักษณ์พื้นฐานจะเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีแกนลูกสูบยื่นออกมา ความแตกต่างระหว่างนิวแมติกส์และไฮดรอลิกคือ ระบบไฮดรอลิกมักมีรายละเอียดขอบหนาและจุดแสดงแรงดันสูงกว่า ส่วนระบบลมจะเรียบง่ายกว่า การอ่านสัญลักษณ์เหล่านี้ช่วยให้รู้ประเภท เช่น กระบอกเดี่ยว (Single Acting) หรือ กระบอกคู่ (Double Acting)
2. สัญลักษณ์วาล์วควบคุมทิศทาง (Directional Control Valve – DCV)
วาล์วควบคุมทิศทางเป็นสัญลักษณ์ที่พบมากที่สุดในวงจรนิวแมติกส์และไฮดรอลิกส์ รูปแบบมาตรฐาน เช่น 3/2, 4/2, 5/2 หรือ 5/3 เป็นตัวกำหนดจำนวนพอร์ตและจำนวนตำแหน่งของวาล์ว การอ่านช่องลูกศรภายในสัญลักษณ์ช่วยให้รู้ว่าทิศทางของลมหรือของไหลจะเดินทางไปที่ใด
3. สัญลักษณ์อุปกรณ์กำเนิดลมหรือกำเนิดแรงดันน้ำมัน
แหล่งกำเนิดลม เช่น Compressor จะมีสัญลักษณ์เป็นลูกศรเข้าหรือออก ส่วนปั๊มไฮดรอลิกจะมีสัญลักษณ์เป็นรูปทรงเพลาหมุนและรูปทรงภายในแสดงประเภทปั๊ม การเข้าใจแหล่งกำเนิดทำให้สามารถติดตามแรงดันและทิศทางได้ง่ายขึ้น
4. สัญลักษณ์อุปกรณ์ควบคุมความดัน (Pressure Control)
อุปกรณ์เช่น วาล์วลดแรงดัน (Pressure Reducing Valve), วาล์วระบายแรงดัน (Relief Valve) หรือวาล์วกันกลับ (Check Valve) ล้วนใช้สัญลักษณ์เฉพาะ การอ่านความหมายลูกศร วงกลม และเส้นแสดงตำแหน่งการทำงาน จะช่วยให้เข้าใจหน้าที่ของอุปกรณ์ในวงจร
5. เคล็ดลับการอ่านสัญลักษณ์ให้แม่นยำ
- อ่านจากแหล่งกำเนิดไปยังอุปกรณ์ปลายทาง
- สังเกตจำนวนพอร์ตและตำแหน่งวาล์วให้ชัดเจน
- ติดตามทิศทางลูกศรและเส้นทางลม/น้ำมัน
- ใช้แผนผังมาตรฐาน ISO 1219 เพื่ออ้างอิง
การฝึกอ่านสัญลักษณ์วงจรนิวแมติกส์และไฮดรอลิกส์อย่างสม่ำเสมอ จะช่วยให้สามารถวิเคราะห์ระบบได้อย่างแม่นยำ ลดเวลาแก้ไขปัญหา และออกแบบระบบได้อย่างมีประสิทธิภาพ
นี่คือสัญลักษณ์กระบอกสูบลมและไฮดรอลิกที่คุณร้องขอ:
และนี่คือสัญลักษณ์ 5/2 DCV และ 4/2 DCV:
สำหรับสัญลักษณ์วาล์วระบายความดัน วาล์วตรวจสอบ และวาล์วลดแรงดัน:
และสุดท้ายนี้ ขอนำเสนอวงจรนิวเมติกส์แบบง่ายๆ:
